Coraz więcej aspektów naszej codziennej aktywności powoli przenosi się do cyberprzestrzeni. Dzięki upowszechnieniu się komputerów oraz urządzeń mobilnych, takich jak smartfony czy tablety, coraz częściej korzystamy z dobrodziejstw internetu oraz cyfrowej rozrywki. Tradycyjne nośniki, czy to w przypadku muzyki, gier czy filmów, powoli zostają zastępowane przez format cyfrowy, bezpośrednio dostępny w sieci. Nie inaczej jest z książkami.
Elektroniczne książki, czyli ebooki, to nic innego, jak właśnie dobrze znane nam z księgarni i bibliotek, pozycje, które tylko zmieniły format. Z tradycyjnego, papierowego, na cyfrowy.
Gdzie zaczyna się historia ebooków?
Właściwie trudno określi moment, w którym możemy mówić o pojawieniu się elektronicznych książek w obecnym kształcie. Głównie dlatego, że był to proces ciągły i ewolucyjny, ściśle powiązany z rozwojem technologii, zarówno w kwestii urządzeń, jak i oprogramowania. Choć pierwsze, odnotowane pomysły, na kształt czegoś, co obecnie nazywamy ebookiem, można datować nawet na lata 30 XX wieku, to jednym z milowych kroków w rozwoju tej koncepcji było zainicjowanie Project Gutenberg. W latach 70-tych, Michael S. Hart stworzył cyfrową kopię amerykańskiej Deklaracji Niepodległości, a celem samego projektu stała się idea utworzenia bazy elektronicznych książek.
Ogromnym skokiem w rozwoju ebooków stał się również rozwój technologii elektronicznych czytników, czyli urządzeń dedykowanych e-książkom. Pierwsze takie urządzenie na kształt czytnika stworzyła firma Sony w 1992 roku. Oprócz samych urządzeń powstała technologia elektronicznego papieru, mającego imitować ten prawdziwy, co również stworzyło dobre warunki do rozwoju e-booków.
Jednak jednym z największych impulsów do rozwoju elektronicznych publikacji oraz ich popularyzacji stała się komercyjna sprzedaż książek w tej formie przez amerykańską firmę Amazon. Stała się ona jednym z największych dystrybutorów e-książek w Ameryce oraz na świecie. W ślad za nią ruszyły inne firmy, zarówno międzynarodowe, jak i lokalne. Również w Polsce nie brakuje e-księgarni oferujących szeroką, jak na polskie warunki, gamę cyfrowych książek.
Czym jest ebook?
Ebook to nic innego, jak publikacja książkowa w cyfrowej formie, którą można czytać na komputerze lub innym urządzeniu mobilnym. Najprościej mówiąc, ebook to plik, który zawiera w sobie treść książki. Co ciekawe, do dziś nie ma zunifikowanego formatu pliku dla e-booków.
Najpopularniejszym z formatów jest EPUB (electronic publication). Standard ten został zaproponowany przez International Digital Publishing Forum (IDPF). Odznacza się on szeroko idącą elastycznością – czytając książkę w tym formacie można, na przykład, kontrolować rozmiar czcionki.
Innym formatem, jest MOBI. Jest to format, który został stworzony przez firmę Mobipocket, która została kupiona przez Amazon. Dlatego też firma ta sprzedaje swoje ebooki właśnie w zmodyfikowanym formacie MOBI. Bardzo dobrze sprawdza się on na urządzeniach mobilnych i czytnikach.
Choć są to dwa najpopularniejsze formaty, to jednak nie brakuje innych, gdyż to, co definiuje ebooka, to nie sam typ pliku, ale treść. Dlatego nie brakuje e-książek sprzedawanych chociażby w formie zamkniętego PDF-a, choć korzystanie z takich plików na mniejszych ekranach jest mało wygodne. Niektóre firmy tworzą również osobne formaty pod własne urządzenia.
Jak zabezpieczone są ebooki?
Ponieważ ebooki mają cyfrową formę, to ich kopiowanie i rozpowszechnianie jest dość proste. Oczywiście, w przypadku pozycji objętych prawami autorskimi jest to nielegalne, dlatego też wydawnictwa stosują różne narzędzia do zabezpieczenia e-książek. Jednym z nich jest system DRM (digital rights management), który stosowany jest również w przypadku gier czy filmów. Jeden z najpopularniejszych DRM-ów należy do Adobe, ale również Apple oraz Amazon mają własne. Mają one chronić przed nielegalnym kopiowaniem, dzieleniem się i upowszechnianiem cyfrowych publikacji. By móc korzystać z tak zabezpieczonych ebooków, trzeba mieć odpowiedni program oraz klucz odblokowujący.
Jednak DRM to nie jedyny pomysł na chronienie praw autorskich, zwłaszcza, że jest to system nader inwazyjny dla użytkownika. Innym jest stosowanie watermarków, a więc znaków wodnych. Są to informacje dotyczące nabywcy książki, jej numeru i tym podobne dane, “wszyte” w sam plik. Ochrona w tym przypadku polega nie na zapobieganiu kopiowania, ale ułatwieniu wykrycia, kto dopuścił się nielegalnego upowszechnienia. Jest to więc bardziej kontrola następcza niż prewencyjna.
Dlaczego warto korzystać z ebooków?
Elektroniczne książki mają szereg zalet, zarówno z naszej, konsumenckiej perspektywy, jak i z punktu widzenia autorów i wydawców. Skupmy się jednak na korzyściach dla nas, czytelników.
Przede wszystkim cyfrowy format książki sprawia, że jej przechowywanie jest znacznie prostsze. Zamiast ściany wypełnionej papierowymi tomami, nasza cała biblioteka zmieści się w telefonie, na tablecie czy pendrivie. Jest to niezwykle wygodne, jeżeli musimy się często przeprowadzać czy dużo podróżujemy. Zamiast wieźć ze sobą ciężką, papierową książkę, bierzemy tylko telefon z wgranym e-bookiem.
Kolejną zaletą cyfrowych książek jest prostota ich zakupu. Nie musimy wychodzić z domu i iść do księgarni w nadziei, że ta ma książkę, która nas interesuje. W ciągu kilku minut możemy znaleźć pożądany tytuł w e-księgarni i kupić go od ręki. Co więcej, książka niemal natychmiast znajdzie się w naszym posiadaniu i już możemy ją czytać.
Ważny jest również aspekt ekonomiczny. Przeważnie cyfrowe książki są tańsze od papierowych odpowiedników. Wynika to z nieco niższych kosztów ich produkcji i magazynowania, gdyż magazynem są po prostu serwery wydawcy czy e-księgarni. Dlatego nierzadko ebooki są tańsze o 10% lub więcej od tradycyjnych wydań. Dla osób, które dużo czytają i kupują, jest to realna oszczędność.
Cyfrowy format książek pozwala także na łatwiejszy i wygodniejszy dostęp do wiedzy. Coraz więcej bibliotek uczelnianych oferuje darmowe repozytoria i możliwość wypożyczania ebooków.
Warto również wspomnieć o czynniku ekologicznym. Każda książka, to papier, czyli ścięte drzewo. Każdy dodruk, to kolejne ścięte drzewa. W przypadku cyfrowego formatu ten problem znika. Oczywiście, ebooki nie są 100% eko, w końcu serwery potrzebują prądu, prawda? Niemniej jednak, niejedno drzewo może zostać uratowane dzięki upowszechnianiu się tego formatu.
Przyszłość należy do ebooków?
To oczywiście nie wszystkie zalety, jakie niesie ze sobą upowszechnianie e-czytelnictwa. Każdy medal ma dwie strony, w grę wchodzą również ludzkie preferencje i zwyczaje czytelnicze. Nie każdy chce i lubi czytać książkę z ekranu elektronicznego urządzenia.
Warto także spojrzeć na kwestię ebooków z jeszcze innej perspektywy. Stanowią one w pewnym sensie logiczne następstwo cyfryzacji naszego życia. Tak, jak dziś słuchamy muzyki z internetu, oglądamy filmy i seriale przez portale streamingowe, kupujemy gry i pobieramy je bezpośrednio na swoje komputery (Steam na przykład), tak również coraz więcej treści, które czytamy, ma formę cyfrową. Czy to newsy na portalach informacyjnych, czy cyfrowe komiksy, czy w końcu książki właśnie. Nie oznacza to jednak, że ebooki stanowią jedyną alternatywę dla papieru i koniecznie muszą go zastąpić. Może w przyszłości. Teraz jednak bez problemu, zarówno tradycyjna książka, jak i ebook moga współegzystować w tej samej przestrzeni. To od nas zależy, w jaki sposób wolimy konsumować treści – tradycyjnie, czy cyfrowo.
Zobacz także:
